Wij blijven bij elkaar - Martine Letterie, een familie Birnbaum geschiedenis (2024)

Wij blijven bij elkaar over de familie Birnbaum is een nieuwe historische jeugdroman van Martine Letterie. Zij heeft inmiddels een aardig oeuvre bij elkaar geschreven, maar nog nooit eerder een verhaal geschreven dat zich afspeelt in concentratiekampen. Ze vindt dat een kinderboek kinderen altijd het perspectief van hoop moet geven. In Wij blijven bij elkaar lezen we of dat is gelukt.

Het verhaal over de familie Birnbaum in Wij blijven bij elkaar

Als in november 1938 de Kristallnacht plaatsvindt in Berlijn, aarzelen de ouders van Sonni, Guna, Zwi, Yakov en Suzi niet langer. De kinderen gaan naar Nederland, naar hun oom en tante. Al jaren is de situatie voor joden gevaarlijker aan het worden in Duitsland.

Alleen de kinderen Birnbaum blijven niet bij elkaar. Ze worden verspreidt over verschillende kindertehuizen. Pas als hun moeder met hun pasgeboren broertje Sampi naar Nederland komt en vader uiteindelijk ook in Nederland is kunnen ze weer bij elkaar wonen. Ze komen in 1939 terecht in het pasgebouwde kamp Westerbork, dat na de invasie verandert in het doorgangskamp waar het bekend door is geworden. Daar leiden de ouders het weeshuis in barak 21.

Spanning om de trein

Iedere week is er de spanning of het gezin meegaat naar Auschwitz. Die naam kennen de kinderen namelijk. Uiteindelijk staan ze op de lijst om naar het modelkamp Theresienstadt te gaan. Dat gaat niet door. Een paar weken later staan ze op de lijst voor Auschwitz. Doordat Sonni difterie krijgt, ontsnappen ze op het laatste moment aan dat transport. Uiteindelijk vertrekken ze in maart 1944 naar Bergen Belsen. Ze staan op de lijst als kandidaten voor een uitwisselingsproject voor Palestina. Het is de strohalm waaraan ze zich vastklampen, hun hoop. In de praktijk is de reis naar Bergen-Belsen de zoveelste reis van de familie Birnbaum naar een onzeker oord.

Bergen-Belsen

In Bergen-Belsen blijkt al snel dat zij niet naar Palestina gaan. De kinderen Birnbaum zien dingen die ieder kind bespaard moeten blijven, zoals lichamen van dode gevangenen. Dat worden er steeds meer. Ook het kamp wordt voller en voller. Letterie schrijft dat Anne Frank in het kamp is aangekomen. Ook in Bergen-Belsen zet de familie Birnbaum een weeshuis op. Wanneer de bevrijders te dicht in de buurt komen wordt de hele familie bij elkaar op de trein gezet, samen met hun weeshuiskinderen. Bij Tröbitz worden ze bevrijd.

De familie Birnbaum heeft de vervolgingswaanzin van de nazi’s overleefd en besluit om hun droom na te jagen. De familie Birnbaum blijft bij elkaar en in 1950 vertrekken ze naar de nieuwe staat Israël.

Een pijnlijk accuraat beeld

Wij blijven bij elkaar is een verhaal over hoe de familie Birnbaum de holocaust heeft overleefd. Letterie heeft in Israël de kinderen Birnbaum bezocht en geïnterviewd. Letterie legt uit dat de jodenvervolging zoals we die in Nederland kenden, niet op zichzelf stond. De angst en het onrecht dat al in Duitsland al vanaf 1933 overheidsbeleid was brengt zij levendig en pijnlijk accuraat in beeld. Ook een kinderboek over Westerbork voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak heb ik nog niet eerder gezien. Ook in dat opzicht is Wij blijven bij elkaar een aanvulling op eerder geschreven boeken.

Verbindingen leggen

Ik heb het boek echt een paar keer moeten neerleggen voor ik weer verder kon. Waar ik verbaasd over was is dat al in 1942 het bestaan van en de naam Auschwitz al bekend was in Westerbork. Letterie laat in dialogen die naam terugkomen. Dat zij zo nadrukkelijk Anne Frank, maar ook Clara Asscher-Pinkhof, in het boek noemt is misschien een beetje kunstmatig. Al moet ik toegeven dat als je wilt dat kinderen een compleet beeld krijgen van de jodenvervolging het goed is om de verbinding te leggen met bekende personen en plaatsen.

Dat beeld wordt completer gemaakt door niet-Joodse Duitsers en Nederlanders op te voeren die hun eigen rol in het geheel hebben. Van helpers tot smokkelaars en van liefhebbende ‘ooms’en ‘tantes’ tot antisemitische leraren, ze geven een mooi beeld van hoe niet-vervolgden tegenover Joden stonden. Eveneens wordt op een natuurlijke manier ingegaan op de Joodse spijswetten en religie en het zionisme.

De familie Birnbaum geeft niet op in Wij blijven bij elkaar

Wat in dit op waarheid gebaseerde verhaal als een paal boven water staat, is dat in Wij blijven bij elkaar de kinderen Birnbaum alleen een kans hadden omdat ze bij elkaar waren. Omdat ze ouders hadden die door snel handelen, lef en geluk het voor elkaar kregen om hun kinderen en talloze andere kinderen de holocaust te laten overleven. Omdat ze er samen voor zorgden dat niemand van hen de hoop opgaf.

Specificaties Wij blijven bij elkaar

Schrijver: Martine Letterie | Uitgever: Leopold | Maart 2020 | 317 pagina’s | 978025878917 | Klik hier voor meer info of bezoek je lokale boekhandel

Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!

avontuurboekenserieculturendierendiversiteitemotiesfamiliefantasiefantasyfilosofiegeheimengeschiedenisgevoelensgezondheidgraphic novelgrappighet levenhumorjezelf zijnklassiekerklimaatkunstliefdemaatschappijmagiementale gezondheidmindfulmysterienatuuroorlogopgroeienpolitieprentenboekromanschoolseizoenenspannendsprookjessterke vrouwthrillerverhalenbundelvriendschapweetjesboekwereldzoekboek